Cập nhật về cúm H5N1 (cúm gia cầm) cho điều dưỡng

H5N1 Avian Influenza (Bird Flu) Update for Nurses

Cúm là một loại vi-rút thông minh và đáng được tôn trọng. Những lo ngại hiện tại về chủng vi-rút cúm gia cầm H5N1 cho thấy lý do tại sao y tế công cộng trên toàn thế giới vẫn tiếp tục theo dõi và giám sát tác động đến sức khỏe con người. Mặc dù tình hình hiện không ảnh hưởng đến chúng ta hàng ngày, nhưng điều quan trọng là chúng ta phải hiểu cơ bản tại sao điều này vẫn đáng đưa tin.

Sự lây lan và tiến hóa của H5N1.

Kể từ khi xuất hiện, H5N1 đã lây lan trên nhiều châu lục, ảnh hưởng đến các loài chim hoang dã, gia cầm và động vật có vú. Vào cuối năm 2023, loại vi-rút này lần đầu tiên được phát hiện ở Nam Cực, làm dấy lên mối lo ngại về tác động của nó đối với động vật hoang dã bản địa. Đến năm 2024, H5N1 đã được báo cáo ở nhiều khu vực khác nhau, bao gồm Châu Âu, Châu Á và Châu Mỹ, dẫn đến tổn thất đáng kể về gia cầm và thách thức kinh tế.

Tại Hoa Kỳ, H5N1 đã được phát hiện ở các loài chim hoang dã, gia cầm và động vật có vú trên tất cả 50 tiểu bang. Tính đến đầu năm 2025, gần 70 trường hợp ở người đã được xác nhận, chủ yếu là ở những cá nhân tiếp xúc trực tiếp với động vật bị nhiễm bệnh. Vào tháng 12 năm 2024, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) đã xác nhận trường hợp đầu tiên ở người mắc bệnh H5N1 nghiêm trọng tại Louisiana, liên quan đến một bệnh nhân nhập viện trong tình trạng bệnh nặng.

Chúng ta đã thấy H5N1 lây lan qua các loài động vật không phải là người, đến những tình huống mà con người bị bệnh nhẹ sau khi tiếp xúc với động vật và bây giờ là những tình huống mà tiếp xúc với động vật dẫn đến bệnh nặng ở người.

Vì chủng cúm đặc biệt này đã được phát hiện ở nhiều loài động vật, nhưng hiếm khi ở người, vậy mối lo ngại là gì? Mối lo ngại tập trung vào khả năng virus cúm H5N1 tiếp xúc với các virus cúm khác trong môi trường cho phép trao đổi vật liệu di truyền. Kết quả có thể là một loại virus cúm khác có khả năng lây truyền sang và giữa người với người. Quá trình chia sẻ vật liệu di truyền này được gọi là tái tổ hợp.

Sự tái tổ hợp xảy ra khi vật chủ (như lợn, người hoặc chim) bị nhiễm hai chủng cúm khác nhau cùng một lúc; các phân đoạn virus có thể trộn lẫn trong quá trình sao chép, tạo ra một chủng lai mới. Virus mới hình thành chứa sự kết hợp vật liệu di truyền từ cả hai loại virus gốc, có khả năng tạo ra một chủng mới với các đặc tính đã thay đổi. Một trong những đặc tính này có thể là khả năng lây truyền trong một loài mới, chẳng hạn như con người.

Những điều kiện nào cho phép tái tổ hợp?

Sự tái tổ hợp có nhiều khả năng xảy ra hơn khi nhiều chủng cúm lưu hành cùng một lúc và một loài ‘vật trung gian trộn lẫn’, chẳng hạn như lợn, bị nhiễm cả chủng cúm ở người (như H3N2 hoặc H1N1—các loại cúm ở người hiện tại của chúng ta) và H5N1 (chủng cúm gia cầm hiện tại). Điều này có thể dẫn đến một chủng cúm mới có khả năng sao chép trong người và lây truyền giữa những người khác. Vì vậy, để H5N1 tái tổ hợp thành chủng có thể lây truyền ở người, nó sẽ cần phải đồng thời lây nhiễm cho vật chủ cùng với chủng cúm lây nhiễm ở người.

🌏Tại sao tái tổ hợp lại nguy hiểm?

Tái tổ hợp có thể tạo ra một chủng với sự kết hợp gen hoàn toàn mới, khiến việc dự đoán tác động của nó trở nên khó khăn. Ngoài ra, một chủng H5N1 tái tổ hợp có thể vẫn giữ nguyên tỷ lệ tử vong cao trong khi trở nên dễ lây truyền như cúm mùa. Nếu một chủng như vậy đạt được khả năng lây truyền hiệu quả từ người sang người, nó có thể gây ra một đại dịch cúm mới. Đó chắc chắn không phải là điều chúng ta muốn thấy.

Điều này có ý nghĩa gì đối với y tá vào thời điểm hiện tại?

Bệnh nhân, gia đình và các thành viên cộng đồng của chúng tôi vẫn tiếp tục coi y tá là nghề đáng tin cậy và có đạo đức nhất. Điều đó có nghĩa là họ có thể tin tưởng vào chúng tôi để có thông tin kịp thời và chính xác về H5N1, vì vậy chúng tôi nên sẵn sàng trả lời các câu hỏi và giúp làm rõ hoặc sửa thông tin hoặc nhận thức không chính xác.

 

🌸Sau đây là một số điểm dành cho chúng ta:

Điều quan trọng là chúng ta phải nhận ra rằng hiện tại, riêng H5N1 không dễ lây truyền giữa người với người, nhưng nếu nó tái tổ hợp với vi-rút cúm theo mùa, nó có thể tiến hóa thành một chủng mà chúng ta không có khả năng miễn dịch. Mặc dù đó là một IF lớn, nhưng điều quan trọng là chúng ta phải nhận ra tầm quan trọng của việc theo dõi liên tục, an ninh sinh học và nghiên cứu về quá trình lây truyền cúm của y tế công cộng.

🍀Điều đó không có nghĩa là chúng ta có thể mắc cúm từ nguồn cung cấp thực phẩm của mình, nhưng bệnh tật ở động vật có thể ảnh hưởng đến nguồn cung cấp thực phẩm. Chúng tôi đã thấy rằng cúm ở gia cầm làm giảm lượng trứng và thịt gia cầm. Thực phẩm trong cửa hàng tạp hóa đã được các mạng lưới an toàn thực phẩm của chúng tôi xem xét và an toàn để ăn.

🍀Chúng ta nên tiếp tục nỗ lực giảm cúm trong cộng đồng, vì bệnh cúm giảm sẽ làm giảm khả năng của cá nhân trở thành vật chủ nơi có thể có nhiều loại vi-rút cúm và do đó cho phép tái tổ hợp.

ĐD cũng nên biết rằng cúm và các loại vi-rút đường hô hấp khác lây truyền qua hành động thở và có thể lây truyền cho chúng ta trong quá trình chăm sóc bệnh nhân.

🍀Sử dụng biện pháp bảo vệ hô hấp như một rào cản để ngăn ngừa tiếp xúc với dịch tiết đường hô hấp nên là một phần trong các biện pháp thực hành tiêu chuẩn của chúng ta. Điều này được đưa vào các biện pháp phòng ngừa tiêu chuẩn do CDC khuyến nghị. Nếu chăm sóc bệnh nhân đang ho, bạn nên bảo vệ bản thân khỏi tiếp xúc với các giọt hô hấp và dịch tiết.

🍀Bệnh nhân không cần phải cách ly để bạn có thể đeo khẩu trang nhằm bảo vệ bản thân khỏi các giọt hô hấp và dịch tiết. Việc sử dụng các biện pháp phòng ngừa rào cản như vậy, một lần nữa, là một phần của các biện pháp phòng ngừa tiêu chuẩn. Đừng ngần ngại bảo vệ bản thân.

Các công ty dược phẩm đang nỗ lực chuẩn bị vắc-xin có thể được sử dụng trong trường hợp H5N1 chứng tỏ khả năng gây bệnh truyền nhiễm ở người. Nếu điều đó xảy ra, chúng ta sẽ quay trở lại tình huống cần tiêm chủng nhanh và hàng loạt.

🍀Các ĐD nên tiếp tục cập nhật thông tin về các loại vi-rút đường hô hấp, bao gồm cả cúm, để chúng ta biết được các mối quan ngại hiện tại về sức khỏe cộng đồng. Chúng ta nên tham khảo các nguồn thông tin đáng tin cậy để có thể trả lời các câu hỏi mà bệnh nhân, gia đình và cộng đồng của chúng ta có thể đặt ra cho chúng ta.

🍀Quan trọng nhất, chúng ta phải tận tâm với sự an toàn của chính mình, vì chúng ta là một trong những nguồn lực quan trọng nhất đối với cộng đồng của mình. Chúng ta nên có kiến ​​thức về quá trình lây truyền bệnh tật và thực hành phòng ngừa và kiểm soát nhiễm trùng tại mọi thời điểm trong các hoạt động chăm sóc bệnh nhân của mình. Nếu có thắc mắc, chúng ta nên tham khảo ý kiến ​​của những người có chuyên môn về kiểm soát nhiễm trùng.

🍀Có thể tìm thấy các nguồn thông tin về các biện pháp kiểm soát nhiễm trùng cơ bản tại trang web của CDC.

Tác giả Ruth Carrico, Tiến sĩ, FNP-C, CIC, FSHEA, FNAP, FAAN, là giáo sư thỉnh giảng tại Khoa Bệnh truyền nhiễm thuộc Trường Y khoa Đại học Louisville và là y tá gia đình được cấp chứng chỉ hành nghề. Bà đã làm việc trong lĩnh vực phòng ngừa và kiểm soát nhiễm trùng trong hơn 30 năm và cũng được cấp chứng chỉ hành nghề về phòng ngừa và kiểm soát nhiễm trùng. Nghiên cứu và thực hành lâm sàng của bà tập trung vào phòng ngừa bệnh tật trong mọi bối cảnh cung cấp dịch vụ chăm sóc và liên quan đến sức khỏe cộng đồng và chăm sóc những nhóm dân số dễ bị tổn thương.

Nguồn https://ajnoffthecharts.com/h5n1-avian-influenza-bird-flu-update-for-nurses-and-other-health-providers/