COVID-19 đã xóa bỏ một thập kỷ tiến bộ về tuổi thọ trung bình toàn cầu
Báo cáo Thống kê Y tế Thế giới năm 2024 kêu gọi các quốc gia tăng cường nỗ lực hướng tới các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDG) liên quan đến sức khỏe vào năm 2030
Ấn bản mới nhất của Thống kê Y tế Thế giới do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công bố hôm nay cho thấy đại dịch COVID-19 đã đảo ngược xu hướng tăng trưởng ổn định của tuổi thọ trung bình khi sinh và tuổi thọ trung bình khỏe mạnh khi sinh (healthy life expectancy at birth HALE).
Đại dịch đã xóa sổ gần một thập kỷ tiến bộ trong việc cải thiện tuổi thọ trung bình chỉ trong vòng hai năm. Từ năm 2019 đến năm 2021, tuổi thọ trung bình toàn cầu đã giảm 1,8 năm xuống còn 71,4 năm (trở về mức của năm 2012). Tương tự, tuổi thọ trung bình khỏe mạnh toàn cầu đã giảm 1,5 năm xuống còn 61,9 năm vào năm 2021 (trở về mức của năm 2012).
Báo cáo năm 2024 cũng nhấn mạnh rằng những tác động này đã được cảm nhận không đồng đều trên toàn thế giới.
Các khu vực của WHO tại Châu Mỹ và Đông Nam Á bị ảnh hưởng nặng nề nhất, với tuổi thọ trung bình giảm khoảng 3 năm và tuổi thọ khỏe mạnh giảm 2,5 năm từ năm 2019 đến năm 2021. Ngược lại, Khu vực Tây Thái Bình Dương chịu ảnh hưởng tối thiểu trong hai năm đầu của đại dịch, với mức giảm dưới 0,1 năm tuổi thọ trung bình và 0,2 năm tuổi thọ khỏe mạnh.
“Y tế toàn cầu tiếp tục đạt được những tiến bộ to lớn, với hàng tỷ người được hưởng sức khỏe tốt hơn, tiếp cận dịch vụ tốt hơn và được bảo vệ tốt hơn trước các trường hợp khẩn cấp về sức khỏe”, Tiến sĩ Tedros Adhanom Ghebreyesus, Tổng Giám đốc WHO, cho biết. “Nhưng chúng ta phải nhớ rằng tiến bộ này có thể mong manh như thế nào. Chỉ trong hai năm, đại dịch COVID-19 đã xóa sổ một thập kỷ tăng trưởng về tuổi thọ. Đó là lý do tại sao Thỏa thuận Đại dịch mới lại quan trọng đến vậy: không chỉ củng cố an ninh y tế toàn cầu mà còn bảo vệ các khoản đầu tư dài hạn vào y tế và thúc đẩy công bằng trong và giữa các quốc gia.”
Bệnh không lây nhiễm vẫn là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu.
COVID-19 nhanh chóng nổi lên như một nguyên nhân gây tử vong hàng đầu, xếp thứ ba trong số các nguyên nhân gây tử vong cao nhất trên toàn cầu vào năm 2020 và thứ hai vào năm 2021. Gần 13 triệu người đã thiệt mạng trong giai đoạn này. Các ước tính mới nhất cho thấy ngoại trừ khu vực Châu Phi và Tây Thái Bình Dương, COVID-19 nằm trong số năm nguyên nhân gây tử vong hàng đầu, đáng chú ý là trở thành nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở Châu Mỹ trong cả hai năm.
Báo cáo của WHO cũng nhấn mạnh rằng các bệnh không lây nhiễm (NCD) như bệnh tim thiếu máu cục bộ và đột quỵ, ung thư, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, bệnh Alzheimer và các chứng mất trí nhớ khác, và bệnh tiểu đường là những nguyên nhân gây tử vong lớn nhất trước đại dịch, chiếm 74% tổng số ca tử vong vào năm 2019. Ngay cả trong thời gian đại dịch, các bệnh không lây nhiễm vẫn tiếp tục chiếm 78% số ca tử vong không phải do COVID.
Béo phì và suy dinh dưỡng gia tăng
Thế giới đang phải đối mặt với một vấn đề phức tạp và nghiêm trọng: gánh nặng kép của suy dinh dưỡng, trong đó suy dinh dưỡng cùng tồn tại với thừa cân và béo phì. Năm 2022, hơn một tỷ người từ năm tuổi trở lên đang sống chung với béo phì, trong khi hơn nửa tỷ người bị thiếu cân. Suy dinh dưỡng ở trẻ em cũng rất đáng báo động, với 148 triệu trẻ em dưới năm tuổi bị còi cọc (quá thấp so với tuổi), 45 triệu trẻ bị gầy còm (quá gầy so với chiều cao) và 37 triệu trẻ thừa cân.
Báo cáo cũng nhấn mạnh thêm những thách thức đáng kể về sức khỏe mà người khuyết tật, người tị nạn và người di cư phải đối mặt. Năm 2021, khoảng 1,3 tỷ người, tương đương 16% dân số toàn cầu, bị khuyết tật. Nhóm này bị ảnh hưởng nặng nề bởi bất bình đẳng về sức khỏe do những điều kiện sống bất công và không công bằng, vốn có thể tránh được.
Việc tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho người tị nạn và người di cư vẫn còn hạn chế, với chỉ một nửa trong số 84 quốc gia được khảo sát từ năm 2018 đến năm 2021 cung cấp dịch vụ y tế do chính phủ tài trợ cho các nhóm này ở mức độ tương đương với công dân của họ. Điều này nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết về việc các hệ thống y tế cần thích ứng và giải quyết những bất bình đẳng dai dẳng cũng như nhu cầu nhân khẩu học đang thay đổi của dân số toàn cầu.
Tiến triển hướng tới mục tiêu Ba Tỷ và các Mục tiêu Phát triển Bền vững (the Sustainable Development Goals SDG)
Bất chấp những trở ngại do đại dịch gây ra, thế giới đã đạt được một số tiến bộ trong việc đạt được các mục tiêu Triple Billion targets và các chỉ số liên quan đến sức khỏe của các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDG).
Kể từ năm 2018, thêm 1,5 tỷ người đã đạt được sức khỏe và hạnh phúc tốt hơn. Mặc dù đã đạt được những thành tựu, nhưng tình trạng béo phì gia tăng, tỷ lệ sử dụng thuốc lá cao và ô nhiễm không khí dai dẳng vẫn đang cản trở sự tiến bộ.
Bao phủ Y tế Toàn dân Universal Health Coverage đã mở rộng lên 585 triệu người, vẫn chưa đạt được mục tiêu một tỷ người. Ngoài ra, chỉ có 777 triệu người có khả năng được bảo vệ đầy đủ trong các trường hợp khẩn cấp về y tế vào năm 2025, thấp hơn mục tiêu một tỷ người được đặt ra trong Chương trình Công tác Chung lần thứ 13 của WHO. Sự bảo vệ này ngày càng quan trọng khi tác động của biến đổi khí hậu và các cuộc khủng hoảng toàn cầu khác đang ngày càng đe dọa an ninh y tế.
“Mặc dù chúng ta đã đạt được tiến bộ hướng tới mục tiêu Triple Billion targets kể từ năm 2018, nhưng vẫn còn rất nhiều việc phải làm. Dữ liệu là siêu năng lực của WHO. Chúng ta cần sử dụng dữ liệu tốt hơn để tạo ra nhiều tác động hơn ở các quốc gia”, Tiến sĩ Samira Asma, Trợ lý Tổng Giám đốc WHO về Dữ liệu, Phân tích và Triển khai Tác động, cho biết. “Nếu không đẩy nhanh tiến độ, khó có thể đạt được bất kỳ Mục tiêu Phát triển Bền vững nào về y tế vào năm 2030.”
Nguồn tham khảo
https://www.who.int/publications/i/item/9789240094703